NEDENİMİZ NİÇİNİMİZ... 

Astronomi ve uzay bilimleri insanoğlunun antik çağdan bugüne ilgisini çeken ve onda merak uyandıran bir alandır. Antik Yunanda Thales ve öğrencilerinin evrenin Tözüne yönelik akıl yürütmeleri, yani evreninin yapı taşını bulmaya ilişkin mantıksal çıkarımları, Mısır’da yağmurlar nedeniyle insanların Nil Nehri kıyısındaki tarlalarının sınırlarının değişmesi ve yağmurun indiği gökyüzü olduğundan gökyüzü gözlemleriyle hava durumunu tahmin etmeye çalışmaları ilkel olsa da gök biliminin temellerini atmıştır. Bunun yanında Aristo’nun evrenin yapısına ilişkin Yer Merkezli Küreler teorisi ise, evrenin yapısını gözler önüne sermiştir. Evrenin yer merkezli bir yapıda olması çıplak gözle yapılan gözlemler için mantıklıydı. Çünkü yer duruyordu ve güneş, ay onun çevresinde dönüyordu. Batlamyus da aynı kanıda idi. Ortaçağ İslam Dünyasında ise, Uluğ Bey, Tusi ve Ali Kuşçu’nun hazırladıkları gök kubbeye ilişkin Zicler, Evrenin bileşenleri ve konumlarına ilişkin önemli bilgiler içermekteydi. Özellikle İslam Dünyasında sinüs cetvelinin ve birim çemberin tanımlanması evrenin bileşenlerinin daha etkin yorumlanmasına katkı sağladı.

Rönesans dönemi ve sonrasında ise, Galileo’nun Galileoskop’u keşfi ile gök gözlemleri yeni bir boyut almış ve ilk kuyruklu yıldız izlenmiştir. Kuyruklu yıldız gözlemi ile astronomlar “Eğer evren iç içe geçmiş gök kürelerden oluşmuş ise, kuyruklu yıldız nasıl küreleri delip geçmektedir?” sorusu üzerinde düşünmeye başlamışlardır. Aristo’nun evrenin yapısına ilişkin ortaya koyduğu teori bu gözleme cevap vermemesi nedeniyle Copernicus tarafından ortaya konulan güneş merkezli evren teorisi bilim camiasına hâkim olmuş ve bu teori çerçevesinde Kepler ve Newton gök cisimlerinin dinamiğine yönelik teoriler ortaya koymuşlardır. 18. yy.’dan itibaren ise, teleskop teknolojinin gelişmesi ve radyo teleskopların ve Hubble teleskobunun geliştirilmesi ile gök gözleminin derinliği artmış ve yeni gök sistemleri, nebulalar keşfedilmiştir.

Tarih boyunca birçok teorinin ortaya konulduğu astronomi alanında çözümlenmesi gereken birçok problem ve keşfedilmesi gereken birçok gök cismi bulunmaktadır. Bu bakımdan evrenin bileşenlerine yönelik merakı yüksek bireyler yetiştirilmeli ve astronomi alanına katkı sağlayacak bireyler yetiştirmeliyiz. Bu beklenti üst düzey olmasına rağmen, diğer taraftan bir birey nasıl oturduğu sokağı, mahalleyi, ili ve ülkeyi tanıması gerekiyorsa, yaşadığı Dünya’yı ve evreni bilmesi gerekmektedir. Bu düzende karşılaştığı bir sorunun “Ay Tutulması, Kasırga, Gel git…” neden nasıl ortaya çıktığının farkında olması gerekmektedir. Bu açıdan ülkemizde de Hayat Bilgisi Dersi kapsamında birinci sınıftan itibaren astronomi konuları yer almaktadır. Bireyler birinci sınıfta ay, güneş ve yıldız gözlemleri yaparak ve mevsimler ve mevsimlere göre doğadaki değişimleri gözlemleyerek başladıkları astronomi öğretimine, ikinci sınıfta güneş hareketi ile yönler arasında ilişki kurarak ve dünyanın şekil ve hareketinin insan yaşamı üzerindeki etkisini irdeleyerek Hayat Bilgisi dersini tamamlamaktadır. Üçüncü sınıfta Fen Bilimleri dersi kapsamında gezegenimizi öğrenim kazanımıyla başladıkları astronomi öğretimlerinde, 4 sınıfta yer kabuğunun yapısı ve hareketleri, 5. Sınıfta güneş, dünya ve ay, 6. Sınıfta güneş sistemi ve tutulmalar, 7. Sınıfta güneş sistemi ve ötesi ve 8. Sınıfta ise mevsimler ve iklim konularını öğrenmektedirler.

Fakat farklı öğrenme düzeylerinde yapılan birçok çalışmada öğrencilerin temel astronomi kavramlarına yönelik kavram yanılgılarının olduğu, bu kavram yanılgılarının temelinde ise, öğretmenlerin kullandıkları öğretim yaklaşımları ve materyal seçimlerinden kaynaklandığı vurgulanmaktadır. Astronomi öğretiminde kullanılan öğretim yaklaşımları ve materyal seçimindeki bu başarısızlığın temelinde de fen bilimleri öğretmenlerinin astronomiye yönelik tutumları ve teknolojik pedagojik alan bilgilerinin düşük olması olabilir. Ayrıca Fen Bilgisi Öğretmenliği Lisans Programında Astronomi dersinin son dönem olması nedeniyle öğretmen adaylarının özel öğretim yöntemleri ve öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı derslerinde astronomiye yönelik uygulamaları bu derslere yansıtamadıkları; dolayısıyla astronomiye yönelik sınıf için uygulamalara yönelik yeterince tecrübe kazanmadan öğretmenliğe başladıklarına vurgu yapılmaktadır. Bu açıdan çalışmanın teması öğretmen adaylarına astronomiye yönelik kullanabilecekleri yaklaşımları ve materyalleri tanıtmak ve geliştirme fırsatı sunmaktır.

Projenin Amacı

Projenin üç amacı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi ve en temel amacı etkinliğe katılan fen bilimleri öğretmen adaylarının fen bilimleri dersi öğretim programındaki dünya ve evren konu alanında yer alan kazanımlara yönelik kullanabilecekleri öğretim yaklaşımları ile materyalleri konusunda bilgi ve tecrübe kazanmalarını sağlamaktır. Bu temel amaca bağlı olarak projenin diğer iki amacından biri projede uygulanan etkinliklerin öğretmen adaylarının astronomi öğretiminin çevrimiçi yapılabilirliği hakkındaki algıları, astronomiye yönelik ilgileri ve teknolojik pedagojik alan bilgileri üzerine etkisini belirlemektir. Bu amaç proje kapsamında yürütülen etkinliklerin çıktısının bir göstergesidir. 

Projenin Kapsamı

Fen bilgisi öğretmen adaylarının astronomi kavramlarının öğretimine yönelik bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik hazırlanan bu projenin etkinlik kapsamı şu şekildedir;

• Astronomide STEM
• Sanal gözlük yapımı
• Astronomi konularında sanal gerçeklik uygulamaları
• Astronomi öğretiminde Pawtoon ve QR code uygulamaları
• Astronomide artırılmış gerçeklik uygulamaları
• Astronomi konularında hologram kullanımı
• Astronomi konularındaki kavram yanılgıları
• Astronomi kavramlarına yönelik kavram karikatürleri
• Astronomide kavramsal değişim metinleri
• Astronomi konularında eğitsel oyunlar
• Astronomi konularına yönelik yaratıcı drama
• Argümantasyon tabanlı astronomi öğretimi
• Teleskop kullanma
• İnfografiklerle astronomi öğretimi
• Geogebra ile astronomi konularına yönelik materyal tasarımı
• Astronomi öğretiminde biçimlendirici değerlendirme
• Özel gereksinimli öğrencilere astronomi öğretimi 
• Astronomi öğretiminde similasyonlar